کاخ اردشیر بابکان از کاخ‌های دوره ساسانی و یکی از جلوه‌های هنری معماری آن دوره است که در ۱۰ کیلومتری فیروزآباد ودر فاصله ۲ کیلومتری شمال ویرانه‌های شهر گور قرار دارد. این کاخ با ابعاد۶۴/۵۴×۷۵/۱۱۵ متر مربع به دستور اردشیر بابکان از لاشه سنگ و با ملات گچ دست کوب ساخته شده و دارای نقشه‌ای مستطیل شکل و ۳ ورودی است. اولین ورودی آن در ضلع جنوبی واقع شده است که احتمالا در ورودی اصلی آن است. در جلو ورودی اصلی ساخت و سازه‌هایی مربوط به دوران اسلامی وجود دارد. نوع مصالح به کار رفته در این بناها و نوع ساخت بنا، طریقه چیدن لاشه سنگ‌ها و به‌کارگیری ملات گچ در بین آن‌ها با شیوه معماری آل بویه (قرن چهارم )مطابقت دارد.
ورودی دیگر این بنا در ضلع غربی آن واقع شده که دارای پلکانی است. این پلکان با دو پاگرد به طبقه دوم کاخ متصل میشود. ورودی سوم در شمال غربی کاخ است. در ضلع شمالی کاخ، ایوان بزرگی به ابعاد ۹×۹ متر نیز وجود دارد. دو ایوان دیگر بنا یکی در ضلع جنوبی قرار گرفته و دیگری روبه‌روی برکه مشرف به کاخ وجود دارد. دو ایوان شمالی و جنوبی در زمستان و تابستان مورد استفاده بوده است. در ایوان جنوبی اندود گچ رنگی به ابعاد ۶×۴ سانتی‌متر به کار رفته است. در دو ضلع غربی و شرقی ایوان جنوبی، دو اتاق با طاق‌های گهواره‌ای و طاقچه‌هایی در بدنه قرار گرفته است. در درون این ایوان نیز دیواری به ارتفاع ۶۰/۱ متر و ضخامت ۳۰ سانتی متر وجود دارد که بنابر نوع معماری و مصالح به کار رفته در آن، احتمال می‌رود که مربوط به دوران آل بویه باشد. در ضلع شمالی غربی اتاق واقع شده در غرب ایوان جنوبی، حفره‌ای بزرگ در زیر دیوار اصلی کاخ وجود دارد.
در دو سوی ایوان شمالی نیز دو اتاق وجود دارد که با طاق‌های گهواره‌ای مسقف است. اتاق ضلع غربی این ایوان به ورودی غربی کاخ متصل میشود. این کاخ دارای یک تالار مرکزی است که می‌توان از طریق ایوان شمالی بدان وارد شد. مساحت این تالار ۱۴×۱۴ متر است. هم‌اینک کف اصلی این تالار از بین رفته است. در این تالار طاقچه‌هایی وجود دارد که با لاشه سنگ پر شده‌اند.در دو سوی این تالار دو تالار دیگر وجود دارد که سقف آن‌ها به صورت گنبد است . این تالارها که در ابتدا طرحی مربع شکل داشته، به جهت وجود گوشواره‌ها تبدیل به طرحی دایره‌ای شده است.
در تالار غربی کاخ تزیینات گچی وجود دارد که همانند تزیینات دوره هخامنشی است. طرح کنگره‌ای (دندان موشی) هر سه تالار هم‌اینک آسیب دیده است. پس از تالار مرکزی، ایوان وسیعی وجود دارد که معماری آن همانند معماری دوران اشکانی است. در دو سوی این ایوان نیز دو اتاق با طاق‌های گهواره‌ای وجود داشته که در دوران ساسانی تخریب شده و از آن‌ها به عنوان نمای کاخ استفاده شده است. همچنین در این کاخ یک حیاط مرکزی به ابعاد ۵۰/۲۷ ×۵۰/۲۷ وجود دارد که در ضلع غربی و شرقی آن ۴ اتاق با طاق‌های گهواره‌ای و طاقچه‌هایی مزین به گچبری وجود دارد. اندود بدنه این اتاق‌ها نیز از گچ است.
سنگ‌های بزرگ این کاخ همچون سنگ‌کار های صفه تخت جمشید و پاسارگارد،به وسیله بست‌های آهنی به یکدیگر متصل شده‌اند. بخشی از یک ستون سنگی حجاری شده این کاخ که همانند ستون‌های تخت جمشید است، در نزدیکی صفه آن و در کنار بقعه امامزاده جعفر قرار گرفته است. طول صفه این کاخ در حدود ۸۰ متر و عرض آن ۶۰ متر است. در وسط صفه نیز ۴ طاق ضربی بلند به ارتفاع تقریبی ۸/۵ متر و عرض ۲۶ متر قرار گرفته است. در کنار این صفه جدولی قرار داشته که آب آن همچون آبشاری جاری می‌شده است، اما هم‌اینک از بین رفته و تنها ویرانه‌هایی از آن باقی مانده است.
طبقه دوم این کاخ که بر روی بخشی از این بنا احداث شده، دارای اتاق‌هایی با ابعاد کوچک است. نمای بیرونی کاخ به وسیله شبه ستون‌هایی از گچ ساخته شده بوده که هم‌اینک از بین رفته است. در ۲۰۰ متری جنوب این کاخ نیز مناره خوید مبارکی فیروزآباد قرار گرفته است (مناره خوید مبارکی). این کاخ که الهام‌بخش کاخ ساسانیان در سروستان بوده، در زمان آل بویه نیز مورد استفاده بوده است. قدیمی‌ترین گنبد ایران که تا به حال شناخت شده است. گنبد کاخ اردشیر است که بر روی دیوارهای ضخیم بنا شده است.
همچنین این کاخ کهن‌ترین ساختمان باقی‌مانده از سبکی است که آندره گدار آن را سبک معماری ساسانی می‌نامد و معتقد است که دارای کامل‌ترین طرح و روشن‌ترین ترکیب است. در سال ۱۳۷۸ در این کاخ حفاری‌هایی صورت گرفت و اشیایی در آن کشف شد که نشان‌دهنده استفاده از این کاخ تا قرن هشتم هجری بوده است. هم‌اینک نیز سازمان میراث فرهنگی و گردشگری فارس علاوه بر مرمت این بنا، آن را جهت پژوهش و کاوش پیرامون دیگر بناهای ساسانی در منطقه به عنوان پایگاه پژوهشی فیروزآباد ساماندهی کرده است. این کاخ در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ۸۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
کاخ اردشیر بابکان کجاست؟
کاخ اردشیر بابکان در ۳ کیلومتری شهرستان فیروزآباد از توابع استان فارس واقع شده و بازدید از آن نیز کاملاً رایگان است. به‌دلیل نبود روشنایی کافی در این منطقه بهترین ساعت بازدید بین ساعت ۸ صبح تا پیش از غروب آفتاب خواهد بود.
به گزارش سحاب پرس، برای دسترسی به کاخ می‌توانید از جاده شیراز ـ جهرم استفاده کنید. مسیر جاده را به‌سمت جنوب شرقی ادامه دهید تا به پارک جنگلی فیروزآباد برسید. با عبور از پارک جنگلی می‌توانید تابلوی کاخ اردشیر بابکان یا آتشکده فیروزآباد را ببینید.
انتهای پیام
