به گزارش سحاب پرس، به گزارش روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست فارس: هدف از برگزاری این نشست، جلب مشارکت سمن های تالابی استان فارس با واحد “آموزش و تنویر افکار عمومی و مشارکت مردمی” دبیرخانه ستاد احیای تالاب فارس عنوان شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس در ابتدای این نشست اظهار داشت: یکی از اهداف اصلی ما از انعقاد این قرارداد با دانشگاه شیراز ارائه یک برنامه مدون از سوی اساتید است که چراغ راه ما باشد برای احیای کامل تالاب و باید این برنامه علاوه بر علمی بودن قابلیت اجرایی داشته و امکانات دولت را نیز در نظر بگیرد. وی گفت: این برنامه باید گام به گام و دقیق باشد تا ما را به هدف نهایی که همان احیای پایدار تالاب هاست برساند.
وی در ادامه افزود: دانشگاه باید سناریوهای مختلفی را تعریف و نتیجه هر سناریو را پیش بینی کند و بهترین آن را در اختیار مسوولان قرار دهد.
حمید ظهرابی بزرگترین آسیب در راه احیای تالاب را ضعف در مشارکت های اجتماعی برشمرده و خاطر نشان کرد: تا زمانی که اتحاد و همدلی و همراهی همه ذینفعان وجود نداشته باشد نتیجه دلخواه را در اقدامات مان نخواهیم داشت.
وی تداوم در برنامه ها، عمل به قول هایی که به مردم داده می شود و پیشگیری از تزریق نظرهای متناقض که آفت مشارکت‌های اجتماعی است را از مهمترین نکات در راه احیای تالاب برشمرده و گفت: سازمان های مردم نهاد توانایی آن را دارند که مسوولیت انتقال دانش، تجربه و آموزش هایی را که فرا گرفته اند برای جلب مشارکت مردم در سراسر حوضه تالاب ها و اطراف آنرا به عهده گرفته و به خوبی انجام دهند و اقداماتی که در این دو سال شروع شده را به انجام برسانند. ظهرابی یادآور شد هیچ سازمانی تاکنون نتوانسته با استفاده صرف از پروژه های مختلف عمرانی مردم را با خود برای احیای تالاب ها همراه کند و تنها زمانی این اتفاق خواهد افتاد که حفظ محیط زیست و حفظ تالاب ها به یک مطالبه و خواست عمومی تبدیل شود و از آنجایی که تاثیرگذاران اصلی و ذینفعان چنین برنامه هایی خود جوامع محلی هستند زمانی که به آن سطح از آگاهی برسند که بتوانند از بخشی از منافع کوتاه مدت خود بگذرند به این مهم دست خواهیم یافت.
وی با اشاره به تالاب طشک و بختگان به عنوان اولین هدف از برنامه احیای تالاب ها گفت: مردم حوضه آبخیز چه در پایین دست و چه بالا دست باید خودشان بخواهند تا برای تحقق این مهم با ما مشارکت و همکاری داشته باشند و در راه رسیدن به هدف احیای تالاب ها شاید بتوان گفت مهمترین و سخت ترین و کلیدی ترین آن آموزش، آگاهی بخشی و جلب مشارکت مردم است ، اقدامی که امروز آن را شروع کرده ایم یعنی پرداختن به مشارکت اجتماعی و آگاهی سازی آموزش و هم راستا کردن خواست عمومی برای این مطالبه ارزشمند است که فراهم کردن این اتحاد و همدلی کار بسیار پیچیده ای هست که تنها سازمان‌های مردم نهاد می‌توانند در تحقق آن ما را یاری کنند.
دکتر سید فخرالدین افضلی مدیر امور فناوری و طرح های کاربردی معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز ضمن ابراز خشنودی از نقطه اتصال خوبی که بین سمن ها و دستگاههای اجرایی به واسطه دبیرخانه تقویت میشود، گفت: برنامه احیای تالاب ها که توسط دانشگاه تدوین شده است دارای چارت زمانی مدون و همچنین چارت سازمانی مشخص است که در آن تعامل همه اجزا با هم دیده شده است وی ادامه داد: در فاز اول تمرکز اصلی بر روی مسئله آب در تالاب طشک و بختگان بود اما مشارکت نیز مهمترین رکن در تالاب است که باید آن را چاشنی کار کنیم و تجربیاتی را که از دل مردم آن سامان بیرون می آید با ابزار و دانش روز مجهز کنیم.
افضلی افزود:
سمن های محیط زیستی در ایران و دنیا در مطالبه گری و آزادی بخشی در بین مردم و دستگاه های مختلف اجرایی نقش های فرهنگی بسیار مهمی دارند. ایجاد نگرش زیست محیطی و نگرش اجتماعی در جامعه به عنوان یک راهکار تاثیر قابل توجهی خواهد داشت و جایی این موضوع اهمیت می یابد که ما از ظرفیت تشکل های مردم نهاد حداکثر استفاده را داشته باشیم و بیشتر اقدامات ما به صورت مشارکتی انجام شود.
وی همچنین برای برگزاری جلسات منظم با حضور تشکل های مردم نهاد از سوی دانشگاه شیراز اعلام آمادگی کرد.
دکتر داریوش حیاتی از اساتید دانشگاه شیراز و دبیر واحد آموزش و تنویر افکار عمومی و مشارکت های مردمی ذیل ستاد احیای تالاب های فارس
گفت تفاوت خیلی از رفتارهای جوامع ما با رفتار مردم در کشورهایی که به اصطلاح به آن ها کشورهای توسعه یافته می گوییم آموزش دیدن است ما یا آموزش ندیده ایم و یا آموزش منجر به یادگیری ما نشده است.
حیاتی همچنین گفت قرار نیست ما سمن های مردم نهاد را به خدمت بگیریم بلکه شما تشکل های مردم نهاد باید ما را به خدمت بگیرید. چون اصالت وجودی علم، دانشگاه و دستگاههای دولتی خدمت به مردم است.
یکی از نشانه ها و شاخص های توسعه یافتگی کشور وجود تعداد تشکل‌های مردم نهاد است که به دنبال خواسته ها و مطالباتشان هستند و نشان می دهد که مردم آن جامعه به این رشد و شعور اجتماعی رسیده اند که خودشان نمی تواند به تنهایی مشکلات جامعه را حل کنند و نباید منتظر دولت ها بمانند بلکه آستین بالا زده متشکل شده و نیازها را به صورت گروهی در قالب یک نهاد سازی اجتماعی و در قالب اهداف مشترک رفع کنند.
وی سه پیش فرض را برای احیای تالاب ها بیان کرد: حقابه محیط زیستی (که با همکاری مردم و نهادهای دولتی شکل می گیرد). مشارکت مردمی (که اساس آن بر گفتگو بنا شده است) و همچنین بحث معیشت پایدار که از مهم ترین موارد است.
در ادامه نشست، نمایندگان سمن های تالابی به بیان نقطه نظرات خود در خصوص برنامه احیای تالاب ها پرداختند. ابتدا سیاح پور نماینده تشکل های مردم نهاد تالاب ارژن و پریشان گفت:
اولین مطالبه تشکل ها از دانشگاه به عنوان یک نهاد علمی توانمندافزایی سمن ها به صورت مشارکتی است یعنی ابتدا کارگاه‌هایی برگزار شود تا از دل آن نیازهای آموزشی و مشارکتی را مشخص و سپس دوره های مورد نیاز برگزار شود.
وی دومین خواسته تشکل‌های مردم نهاد را کار فیلدی و صحرایی توسط اساتید مطرح کرده و خاطر نشان کرد: استاد دانشگاهی می تواند برای تالاب نسخه درمانگر بپیچد که در تالاب حضور داشته باشد و نه در اتاق کار خود.
دبیر انجمن میراث پریشان همچنین اظهار داشت: ناظر واقعی طرح ها و پژوهش ها، ما سمن هایی هستیم که در دل تالاب قرار داریم سوالات و پرسش های مان را از اساتید جویا می شویم اگر پاسخ سوال هایمان را نتوانیم بگیریم این ضعف محسوب شده و نشان می‌دهد که کار پژوهشی با موفقیت انجام نگرفته است.
سپس محمد جواد رنجبر نماینده تالاب طشک و بختگان اذعان داشت: ۵۰ تا ۶۰ روستا در حوزه تالاب بختگان وجود دارد که یا نزدیک تالاب هستند و یا فاصله کمی با تالاب بختگان دارند؛ و همه اینها هم بلا استثنا از آب تالاب و منابع تالابی بهره‌مند می‌شوند.
برای نمونه یکی از روستاهای حاشیه تالاب بختگان، که بطور مثال ۴۰۰ نفر جمعیت دارد ۶۰ حلقه چاه آب کشاورزی دارند که با احتساب میانگین برداشت آب، سر جمع تخلیه سالانه آب آن را ۱۰ میلیون متر مکعب بر آورد کرده اند.
وی با بیان اینکه مگر چقدر آب سالانه به این تالاب وارد می شود تاکید کرد: این تالاب از محل سد درودزن یا رود کُر و سایر آبراهه ها چقدر در طول سال آب دریافت می کند که یکی از این روستا( که روستای پر جمعیتی هم نیست) این قدر برداشت آب دارد؟
همین مسئله است که ما می بینیم جریان هیدرولیکی که باید از حوزه آبخیز به سمت تالاب باشد در حوزه تالاب بختگان برعکس شده، و جریان از تالاب به سمت آبخیز هست و تمام آب زیرزمینی منطقه که برداشت می‌کنند را به صورت شور یا تلخ درآورده است و سطح ایستایی آب تالاب هم منفی ۷ متر است.
دبیر تشکل مردم نهاد میراث ماندگار بختگان یادآور شد: سخت ترین بخش برنامه همراه کردن و جلب مشارکت مردم است.
اما یک چیز را نباید ما دور از نظر بداریم و این که روستانشینان ما از منافع از پیش تعریف شده خود نمی گذرند و به هر نحوی تا هرجا که امکان دارد می خواهند برداشت کنند، چه از منابع طبیعی باشد یا از جنگل یا آب.
سپس حاج باقری یکی دیگر از نمایندگان تالاب طشک وبختگان با اشاره به حضور تشکل ها در برنامه های محیط زیستی، برخلاف بعضی از دستگاه‌ها که حالت نمایشی دارد و اینکه سمن ها در بطن کار قرار می‌گیرند و همچنین حضور نماینده محیط زیستی استاندار و دانشگاه و محیط زیست در کنار تشکل های مردم نهاد ابراز خرسندی کرد.
وی ضمن تأکید بر لزوم پیگیری حقابه بختگان بیان داشت ما زحماتی را که برای تامین حق آبه ۵۰ میلیون متر مکعب کشیده شده است را می دانیم و قدردان محیط زیست و سایر دستگاههای تاثیرگذار هستیم اما با وجود تمام تلاش‌های محیط زیست به دلیل وسعت مسیر رودخانه و کمبود نیرو این میزان آب بسیار کم است و حجم بسیار زیادی از این میزان نیز در طول مسیر برداشت شده و به تالاب نمی‌رسد.
دبیر انجمن دیده بان استهبان با بیان پرسشی از از اساتید دانشگاه با این مضمون که آیا تاکنون مطالعه در مورد وابستگی و میزان درآمد جوامع محلی و کاهش دست‌اندازی ها و تنش های اجتماعی در اطراف تالاب انجام شده است افرود: متاسفانه روز به روز دست اندازی ها بیشتر شده و زمین های اطراف تالاب به انجیرستان تبدیل می‌شوند و در پی وسعت باغ های انجیر نیاز آبی هر روز بیشتر میشود.
تقی خانی نماینده سمن های تالاب کافتر حضور و همراهی دانشگاه را بسیار موثر دانسته و اضافه کرد تشکل های مردم نهاد می توانند با استفاده از مطالعات و تحقیقاتی که در دانشگاه انجام میشود کارها را اصولی تر پیش ببرند.
وی همچنین درخواست خود را مبنی بر یکپارچه سازی عملکرد ارگان های مختلف مطرح کرده و از اقدامات پراکنده و جزیره‌ای دستگاههای دولتی انتقاد کرد و از استانداری خواست برای کاهش معضلات محیط زیستی علاوه بر یکپارچه‌سازی نهادهای دولتی نظارت مستمر نهادهای دولتی و استانداری بر پروژه ها و طرح ها افزایش یافته تا نتایج دلخواه از این پروژه ها حاصل شود.
دبیر انجمن همیاران و پاکسازان طبیعت اقلید همچنین به معرفی تالاب زنده آسپاس و تلاش برای ثبت آن بعنوان چهاردهمین تالاب استان فارس پرداخت.
دکتر نعمت الهی عضو تشکل مردم نهاد ایران زیبا از ارسنجان ضمن ایراد سخنرانی از مسائل و معضلات کشاورزان ابرازداشت: تا صحبتی از مشکل کمبود آب یا خشکسالی می شود نوک پیکان صحبت‌ها به سوی کشاورزان است اما نکته قابل تأملی که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد برداشت بیش از حد و مصرف غیرصحیح آب در کلان شهرها تحت عنوان آب شرب است در صورتی که نباید پاسخ این اسراف و زیاده روی را کشاورزان بدهند.
این عضو سمن مردم نهاد خاطرنشان کرد: تا زمانی که به معیشت کشاورزان پرداخته نمی شود همچنان مهاجرت از روستاها به شهرها افزایش یافته و به جای تامین امنیت غذایی توسط کشاورزان باید به فکر تامین مصرف آب شهری باشیم که نه تنها وضع بهبود نمی یابد که نباید انتظار مشارکت از کشاورزان را داشته باشیم. مشارکت اصل توسعه پایدار است و بدون در نظر گرفتن توسعه پایدار مشارکت نمود نمی یابد. فراموش نکنیم که امنیت غذایی این مملکت را کشاورزان تامین می کنند. اقدام علمی یعنی در نظر گرفتن همه جوانب یک مسئله یعنی یکپارچه سازی مدیریت آب محیط زیست اقتصاد و معیشت و سایر فاکتور هایی که باید با هم در نظر گرفته شود مردم به عنوان ذینفعان اصلی و تاثیرگذارترین رکن حفاظت از محیط زیست باید در راس توجه ها قرار گرفته پس برای جلب مشارکت جوامع محلی باید منافع آنان را بیش از پیش در نظر بگیریم.
کاظمینی نماینده سمن ها در تالاب پریشان نیز با اشاره به این مهم که کشور ما بر روی کمربند خشک و نیمه خشک زمین قرار دارد گفت: بنابراین هر گونه تصمیم گیری و بهره برداری از آب باید با توجه به موقعیت ما بر روی کره زمین انجام شود و بررسی وضعیت اکولوژی تالاب و عوامل موجود در آن آب گیاه پرنده ماده بی جان را در نظر گرفت و یکی از اجزای این اکوسیستم نیز انسان است و قطعاً این انسان است که بر روی تالاب ها تاثیر گذاشته و موجب شده است وضعیت تالاب ها به این صورت پیش برود.
کاظمینی افزود: زمانی در پارک یلواستون آمریکا، فرسایش خاک بالا رفته بود که طی بررسی‌های انجام شده مشخص شد غایب بودن گرگ ها در چرخه موجب ایجاد این اشکال شده است بنابراین گرگ را به چرخه پارک وارد کردند و فرسایش خاک متوقف شد. در تمام دنیا شهرساز ها برای به وجود آوردن شهر از اکولوژیست ها استفاده می کنند اما در کشور ما متاسفانه این اقدام انجام نشده است.
وی با اظهار تعجب گفت: در ستاد احیای تالاب های استان جای خالی اکولوژیست ها احساس میشود و بسیار عجیب است که چرا دانشگاه شیراز که تمام تخصص‌ها را دارد از اکولوژیست ها در این برنامه استفاده نکرده است. [ البته لازم به ذکر است که ایشان از ترکیب متخصصین اطلاع نداشتند وگرنه تمام متخصصین مرتبط در تیم علمی حضور دارند که لزوما در جلسه امروز حاضر نبودند]
وی در ادامه بیان کرد: برای اینکه بدانیم نیاز آبی تالابها چیست و چرا بارندگی‌ها کم شده است به طور مثال در بختگان قطعاً باید بدانیم که سیکل و چرخه آب وابسته به قطع درختان در ارتفاع بختگان خواهد بود وقتی درختها را قطع کردیم و جای آن انجیرستان ها را گسترش داده ایم، رطوبت جنگل و رطوبت تالاب را از بین برده ایم.
با بررسی های موضعی به هیچ نتیجه‌ای نمی‌رسیم و باید منتظر باشیم نظام های حاکم بر کشاورزی مانند سایر نظام ها دچار آسیب شود. افزایش تولید باید به نحوی انجام شود که سازگار با کارکرد اکوسیستم و شرایط محیطی باشد.
در انتها دکتر محمد حسینی مشاور محیط زیستی استاندار اظهار داشت: یکی از، مهم ترین دغدغه های دکتر ایمانیه دغدغه محیط زیست است و در اولین جلسه‌ای که من با ایشان داشتم اولین مطلبی را که بیان کردند بحث احیای تالاب ها بود و از بنده خواستند که با حضور خودشان جلساتی را برگزار کنم که یکی از اولین خروجی های آن پیگیری این جلسه بود.
در جلساتی نیز که توفیق داشتم با تشکل‌های مردم‌نهاد محیط زیستی ملاقات داشته باشم از دغدغه های آنان بیشتر آگاه شدم.
وی با اشاره به صحبتهای یکی از تشکل های مردم نهاد در خصوص اقدامات جزیره ای دستگاههای دولتی اظهار داشت: باید به جای جزیره‌ای اقدام کردن همه از یک سو حرکت کنند تا بتوانیم چرخ توسعه را حرکت دهیم.
وی همچنین ضمن اشاره به برگزاری دو یا سه جلسه در ستاد احیای تالاب ها خواستار سرعت بخشیدن به این امر شد.
