تعالیم دینی می‌گوید شنونده غیبت در گناه غیبت کننده شریک است. در کتاب‌های روایی، سر فصلی با همین موضوع در نظر گرفته شده که احادیث این مسئله در آن گردآوری شده است که به تعدادی از آنها اشاره میشود:
۱. «السَّامِعُ شَرِیکُ الْقَائِلِ»؛[۱] شنونده غیبت در گناه غیبت کننده شریک است.
۲. «السَّامِعُ لِلْغِیبَهِ کَالْمُغْتَابِ»؛[۲] شنونده غیبت مانند غیبت کننده است.
۳. «السَّامِعُ لِلْغِیبَهِ أَحَدُ الْمُغْتَابَیْنِ»؛[۳] فردی که به غیبت گوش میسپارد یکی از غیبت کنندگان است.
۴. «سَامِعُ الْغِیبَهِ أَحَدُ الْمُغْتَابَیْنِ»؛[۴] شنونده غیبت یکی از غیبت کنندگان است.
۵. «سَامِعُ الْغِیبَهِ شَرِیکُ الْمُغْتَابِ»؛[۵] شنونده غیبت در گناه غیبت کننده شریک است.
۶. «مُسْتَمِعُ الْغِیبَهِ کَقَائِلِهَا».[۶] شنونده غیبت مانند گوینده غیبت است.
البته آنچه در این مسئله قابل توجه و دقت است، این است که اگر کسی که در مجلس غیبت حضور داشته باشد و با میل و رغبت گوش کند، در گناه غیبت شریک است و آنکه غیبت به طور اتفاقی به گوشش خورده و امکان بازداشتن دیگران از غیبت برای او وجود نداشته است، مشمول این احادیث نیست.
دلیل این‌که شنونده غیبت در گناه مانند غیبت کننده می‌باشد، این است که هر دوی آنها با رضایت در غیبت مشارکت دارند، و ذهن آنها مشغول به تصورات ناروایی است که مورد نهی است. تنها اختلافشان در این است که یکی گوینده است و دیگری شنونده. یکی با زبان می‌گوید و دیگری با گوش و با اختیار بد خودش تصورات کذب و حرام غیبت کننده را می‌پذیرد؛ چرا که با نشستن در مجلس غیبت، نفس انسان با آن فضا انس و الفت پیدا می‌کند، در نتیجه آثار سوء آن مجلس مانند سم کشنده در روح و روان وی نفوذ می‌کند.[۷]
بنابر این، باید گفت اگر به تمام آنچه که غیبت کنندگان در مورد فرد غایب گفتند و شما نیز به گفته‌هایشان گوش دادی، در گناه غیبت با آنها شریک هستی، اما اگر همین که آنها شروع به غیبت کردند، و شما تذکر دادی که غیبت نکنید! غیبت حرام است! و با تذکرات شما دیگر غیبت ادامه پیدا نکرد؛ یعنی یا آنها ساکت شدند و یا شما مجلس غیبت را ترک کردی، و یا اگر امکان نهی از منکر و ترک مجلس نباشد در برخوردت نشان دادی که از کارشان راضی نیستی مانند این‌که چهره ناراحت به خود گرفتی و از آنها روی برگرداندی و…، در گناه غیبت با آنها شریک نخواهی بود.
منابع:
[۱]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، رجائی، سید مهدی، ص ۳۶، دار الکتاب الإسلامی، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
[۲]. لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، محقق، مصحح، حسنی بیرجندی، حسین، ص ۲۹، دار الحدیث، قم، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
[۳]. همان، ص ۲۷.
[۴]. همان، ص ۲۸۳.
[۵]. همان، ص ۲۸۶.
[۶]. همان، ۴۸۵.
[۷]. مجلسی، محمد باقر، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج ۱۰، ص ۴۱۳، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
