هفته پژوهش و فناوری که ویژه برنامه‌های آن در استان فارس از ۲۱ آذرماه آغاز شده است و تا ۲۶ ماه جاری ادامه دارد، فرصتی برای برپایی نمایشگاه دستاوردهای استان در این عرصه را در مجموعه فرهنگی رفاهی دانشگاه شیراز فراهم کرد. نمایشگاهی که خبرنگار ایرنا ضمن حضور در آن پای حرف دل اساتید و پژوهشگران نشست.
عدم حمایت صنعت از دانشگاه موضوعی است که دو تن از اساتید دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار ما، آن را عمده ترین مشکل فعالیتهای پژوهشی در استان فارس قلمداد کردند و لزوم ایجاد یک شبکه منسجم درون استانی را راهکاری برای برون رفت از این مشکل دانستند.
عضو هیات علمی بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه شیراز که تخصص وی در زمینه فرآوری محصولات شیلاتی است درباره مشکلات پژوهشگران به خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: حوزه پژوهش و نوآوری یک اکوسیستم است و ما نیاز به ارتباط بین اجزای این اکوسیستم داریم. در شبکه‌سازی و تولید زیرساخت برای ایجاد یک شبکه درون استانی از برخی استان‌ها مانند تهران و اصفهان عقب هستیم و تاکنون آن طور که باید از قابلیت پژوهشگران استان فارس استفاده نکرده‌ایم. این در حالیست که از توانمندی‌های پژوهشگران و دانشمندان فارس در سایر استان‌ها استفاده می‌شود.
محمود ناصری بیان کرد: اگر بتوانیم زیرساخت لازم برای ایجاد این شبکه فعال را در استان خود فراهم کنیم می‌توانیم از داشته‌ها و سرمایه‌های باارزشی که در استان فارس وجود دارد نهایت استفاده را ببریم. خوشبختانه دانشگاه و پارک علم و فناوری در استان فارس تا حدودی این شبکه سازی را انجام داده است اما باید تلاش کنیم تا صنعتگران را نیز وارد این شبکه کنیم.
این استاد دانشگاه افزود: در حوزه پژوهش از نظر نرم افزاری از زیرساخت‌های بسیار خوبی در کشور بهره می‌بریم و برای دسترسی به منابع و دانش مورد نیازمان با مشکلی مواجه نیستیم. اما در حوزه سخت افزاری به دلیل اعمال تحریم‌های ناجوانمردانه علیه کشور، دسترسی ما به مواد اولیه، زیرساخت ها و دستگاه‌های به روز دنیا دشوار شده است.
ناصری ادامه داد: در حال حاضر در حوزه ارتباطات بین‌المللی دچار مشکل هستیم اما با راهکارها و راهبردهایی که دولت سیزدهم در پیش گرفته است امید زیادی به حل این مشکلات داریم. خوشبختانه ما موفق به تولید محصولات بی‌نظیری شده‌ایم که حاصل پژوهش و مطالعات دانشگاهی بوده است. این محصولات در حال حاضر از کیفیت بالایی برخوردار هستند و قابلیت صادرات به سراسر جهان را دارند و ما تمام تلاش خودمان را برای ایجاد زیرساخت‌ها و دور زدن تحریم‌ها به منظور صادرات محصولات خود به کار گرفته‌ایم.
وی یادآوری کرد: در استان فارس شرکت‌های متعدد دانش‌بنیان در حوزه‌های نانو، شیمی، نفت و گاز و کشاورزی مشغول به فعالیت هستند و بسیاری از دانش‌آموختگان شیراز در حوزه‌های سلامت، کشاورزی و شیمی به سایر نقاط کشور خدمات ارائه می‌دهند. بدون شک اگر زیرساخت مناسبی فراهم شود، این پژوهشگران می‌توانند منشأ خدمات بهتری برای کل کشور باشند.
اهمیت راه‌اندازی معاونت نوآوری و فناوری در دانشگاه‌های کشور
سجاد تقوایی عضو هیات علمی دانشگاه شیراز نیز ایجاد معاونت نوآوری و فناوری در وزارت علوم را که می‌تواند بازوی اجرایی و متولی برای تولید فناوری باشد، از اتفاقات بسیار خوب در دانشگاه‌ها می‌داند و معتقد است که تحقق این امر مهم پیشرفت کشور را در عرصه علمی و صنعتی به همراه دارد.
این استاد دانشگاه افزود: لازم است که این معاونت در سطح تمام دانشگاه‌های سراسر کشور راه‌اندازی شود.
وی افزود: یکی از دغدغه‌های اصلی امر پژوهش این است که در حوزه صنعت و جامعه مورد استفاده قرار بگیرد. پژوهشی که موردنیاز جامعه و صنعت باشد می‌تواند وارد بازار شود. در واقع مهمترین دغدغه پژوهشگران ما این است که فناوری‌های ایجاد شده منطبق با نیاز بازار باشد و بتواند به بازار راه پیدا کند.
تقوایی اضافه کرد: البته قبل از تبدیل شدن ایده به محصول و افزون بر اینکه به پژوهشگران آموزش داده می‌شود که محصولاتی مورد نیاز بازار را ارائه بدهند باید این قشر از سوی دانشگاه‌ها و دیگر مراکز مورد حمایت قرار بگیرند تا فرآیند این چرخه از خلق ایده تا تولید و توزیع محصول تکمیل شود.
وی یادآور شد: متأسفانه سیستم نظام آموزش عالی ما همچنان معطوف به آموزش و پژوهش‌هایی از سنخ چاپ مقالات است که در پروسه ارتقا، سنجش و ارزیابی اساتید و دانشجویان اهمیت بیشتری دارد. اما پژوهش‌هایی که منطبق با جامعه و بازار باشد نیاز به زمان و حمایت بیشتری دارد که متأسفانه عدم وجود زمان کافی برای اعضای هیأت علمی به منظور انجام چنین پژوهش‌هایی منجر به بروز مشکلاتی در این زمینه شده است.
سرپرست واحد تجاری سازی و صادرات فناوری دانشگاه شیراز ادامه داد: پارسال در این دانشگاه واحدی ذیل مرکز نوآوری و کارآفرینی با هدف پیگیری فعالیتهای تجاری سازی محصولات تأسیس شد که می‌تواند اتفاق خوبی برای به نتیجه رساندن فعالیتهای پژوهشگران باشد.
تقوایی به بیان دستاوردهای پژوهشی بسیاری از پژوهشگران دانشگاه شیراز در سال گذشته پرداخت و گفت: تولید محصولات فناورانه مختلف توسط اعضای هیئت علمی دانشگاه در طیف گسترده‌ای از محصولات در حوزه صنایع دستی، تجهیزات نفتی، سُرنگ تزریق کنترل‌شده اتوماتیک، الیاف خاص نانو برای ماسک‌های مورد استفاده در دوران کرونا، آتل دست تولید شده با استفاده از تکنولوژی پرینتر سه بعدی، پودرهای ضد لخته خون و پهپاد شناسایی در حوزه صنایع دفاعی از مهمترین دستاوردهای پژوهشی دانشگاه شیراز در سال گذشته به شمار می‌رود.
عدم حمایت صنعت از پژوهش
مشکلات پژوهشگران و مخترعان در زمینه عدم حمایت صنعت از پژوهش تنها به حوزه خاصی محدود نمی‌شود. در حقیقت مشکلات موجود در امر پژوهش، حوزه‌های مختلف را تحت تأثیر قرار داده و محدودیت‌هایی برای پژوهشگران در عرصه های مختلف ایجاد کرده است.
گلشن گلشنیان از دانشجویان دانشگاه صنعتی شیراز و یکی از افراد فعال در عرصه پژوهشی و تجاری‌سازی محصولات در حوزه شیمی که فعالیتهای قابل توجهی در زمینه فرآوری اسانس عصاره گیاهی و خالص‌سازی ماده مؤثره گیاهان دارویی انجام داده، هم بر این باور است که صنعت از دانشگاه حمایت نمی‌کند.
گلشنیان گفت: ما در بخش شیمی دستاوردهای بسیار خوبی در حوزه پژوهشی و تولید دارو داریم و می‌توانیم به راحتی از دانش فنی اساتید و مراجع موجود استفاده کنیم. در حقیقت دانشگاه به پژوهشگران اعتماد می‌کند اما صنعت از دانشگاه حمایت نمی‌کند.
وی نیز نبود تسهیلات مالی، کمبود ماده اولیه و نبود بودجه کافی برای ساخت تجهیزات و دستگاه‌های مورد نیاز را از عمده ترین مشکلات پیش روی پژوهشگران و افراد فعال در حوزه فناوری دانست و گفت: واردات انواع مواد شیمیایی اولیه و حلال ها و قیمت بالای مواد مورد نیاز برای خالص کردن ماده مؤثره دارویی از مهمترین مشکلات ما در این عرصه محسوب می‌شود.
لزوم حذف بروکراسی اداری از حوزه پژوهش
محمدرضا زارع عضو رسمی فدراسیون جهانی مخترعین و از جوانان نخبه‌ای است که در حوزه جراحی و پزشکی فعالیت دارد. او به گفته خودش در جشنواره بین المللی اختراعات قطر در بین ۸۰هزار نفر شرکت کننده از سراسر جهان توانست مدال نقره را از آن خود کند. این جوان موفق معتقد است که موانعی برای دستیابی به اهدافش در عرصه پژوهش وجود دارد که رفع این موانع می‌تواند کمک شایانی به پیشبرد اهداف پژوهشگران و مخترعان کشور کند.
وقتی از او در رابطه با این مشکلات و چگونگی شکل‌گیری این موانع پرسیدم با گلایه‌مندی از عدم حمایت مسئولان از پژوهشگران و مخترعان در استان فارس و کشور پاسخ داد: با توجه به اینکه ایران جزو کشورهای در حال توسعه است، با موانع بسیاری برای انجام فعالیتهای پژوهشی و تحقیقاتی در حوزه‌های اجرایی رو به رو هستیم. متأسفانه نه تنها حمایتی صورت نمی‌گیرد بلکه موانع زیادی نیز ایجاد شده است و این مسأله می‌تواند موجب کم‌رنگ شدن انگیزه جوانانی شود که در این عرصه فعالیت دارند.
وی افزود: در حال حاضر برای پژوهشگران و مخترعان، مرجع یا نهادی وجود ندارد که بتوانند بدون طی کردن بروکراسی طاقت‌فرسا به آن مراجعه کنند و در کارگاه یا آزمایشگاهی مشغول به کار شوند. مسئولان کشور ما معمولا پژوهش را وارد بروکراسی اداری می‌کنند که این امر یک آسیب بزرگ را به بدنه پژوهش کشور وارد می‌کند.
زارع ادامه داد: ساختارهای بروکرات همیشه موجبات عقب‌افتادگی، کاهش سرعت و عدم رشد را فراهم می‌کنند. به اعتقاد من دولت و قانونگذاران بایستی پروتکل جداگانه به دور از بروکراسی‌های طاقت‌فرسا برای امور پژوهشی و افراد پژوهشگر تعریف کنند و همچنین در تأمین اعتبارات لازم به منظور پیشبرد امر پژوهش از این قشر حمایت کنند.
به گفته زارع اغلب پژوهشگران و مخترعان برای انجام فعالیت‌هایشان باید هزینه‌های سرسام‌آوری را متحمل شوند و این در حالیست که به دلیل تحریم‌های اعمال شده علیه کشور برای تهیه قطعات موردنیازمان با مشکلات زیادی رو به رو هستیم.
وی گفت: سایر کشورها امکانات بسیار خوبی را در اختیار مخترعین قرار می‌دهند. به عنوان مثال یک آزمایشگاه در کشور قطر برای انجام کارهای پژوهشی از من دعوت کرد که به این کشور سفر کنم و متولیان امر نه تنها تمام هزینه‌های رفت و برگشت ما را پرداخت کردند بلکه بالغ بر سه میلیون دلار تجهیزات در اختیارمان قرار دادند.
تا زمانی که سود بانکی ۲۰ درصد باشد، کسی روی پژوهش سرمایه‌گذاری نمی‌کند
عضو رسمی فدراسیون جهانی مخترعین اضافه کرد: نظام و ساختار پولی و بانکی باعث بروز مشکلاتی برای ما شده است. بدون شک تا زمانی که سود بانکی بیست درصد باشد هیچ‌کس روی پژوهش و کار یک نخبه سرمایه‌گذاری نخواهد کرد.
وی با اعتقاد به اینکه بنیاد نخبگان فرسنگ‌ها از مأموریت خود فاصله گرفته است، گفت: به جای مقایسه جوانان نخبه با تعداد مقالات علمی باید میزان توانمندی و ظرفیت علمی آنها سنجیده شود. تحصیلات آکادمیک نمی‌تواند نشان‌دهنده قابلیت یک فرد برای انجام کارهای پژوهشی باشد. در حال حاضر کشوری قدرتمند است که از تکنولوژی‌های روز بهره می‌برد.
زارع بیان داشت: پژوهش نیازمند تجهیزات و قطعات نو است که این تجهیزات به وسیله دلار تهیه می‌شود. در حال حاضر حمایت‌های مالی بسیار ضعیف است. برای پیشرفت در این عرصه باید چهار برابر کشورهای توسعه یافته کار کنیم تا بتوانیم وارد فضای رقابتی شویم. با شعار نمی‌توان جامعه را ساخت بلکه می‌بایست در مسیر عملیاتی کردن وعده‌ها و ایده‌هایی که ارائه داده‌ایم گام برداریم.
وی یادآور شد: ایران از سرمایه‌گذاران و پژوهشگران بسیار خوبی بهره می‌برد اما باید شرایط لازم برای برقراری ارتباط و تعامل این دو قشر فراهم شود. متأسفانه در کشور ما آن طور که باید از ظرفیت نخبگان و از نظرات پژوهشگران و اساتید علمی برای حل مشکلات و بحران‌ها استفاده نمی‌شود. می‌بایست یک سیستم نظارتی برای بهره‌گیری از پتانسیل نخبگان طراحی شود.
زارع گفت: برخی از مسئولین به دلیل حس خودکم‌بینی از قابلیت و توانمندی نخبگان و پژوهشگران استفاده نمی‌کنند و فضای کافی برای پیشبرد اهداف پژوهشی را در اختیار این قشر قرار نمی‌دهند. این در حالیست که موفقیت نخبگان قطعا نقش بسزایی در ارتقای جایگاه مسئولین استانی و کشوری دارد. لذا باید زمینه‌ای برای استفاده از نخبگان در رشته‌های مختلف فراهم شود. به طور کلی برای توسعه کشور و ارتباط امر پژوهش با صنعت و تولید نیاز به تغییر رویکرد اساسی در کشور داریم.
۲ درخواست دانشگاهیان فارس از استاندار
مدیر اجرایی ستاد هفته پژوهش و فناوری استان فارس پیش از این در سخنانی گفته است: با محوریت دانشگاه شیراز سند علم و فناوری استان آماده شده که به زودی از این سند رونمایی خواهد شد.
سید آیت اله رزمجو افزود: بر اساس رقابت علمی بین ۳۱ استان کشور و با محوریت وزارت علوم، استان فارس به عنوان استان برتر کشور شناخته شد که روز پنجشنبه با حضور مسئولان کشوری از استاندار فارس به نمایندگی از سایر دست اندرکاران تجلیل خواهد شد.
رزمجو گفت: همکاران دانشگاهی ۲ خواسته از استاندار فارس دارند که یکی بحث دبیری کارگروه پژوهش و فناوری است که در سال ۹۸ سازمان برنامه و بودجه کشور این دبیری را از دانشگاه ها گرفته و انتظار است که اصلاح آیین نامه در سطح ملی دنبال شود.
وی افزود: همچنین انتظار است یک درصد از اعتبارات هزینه‌ای کل استان به امر پژوهش اختصاص داده شود.
نوید شکل گیری ستاد برای هماهنگی
استاندار فارس سه‌شنبه ۲۳ آذرماه جاری در آیین تجلیل از پژوهشگران برگزیده استان فارس گفت: به منظور بهره گیری هرچه بیشتر از توان و ظرفیت دانشگاهیان و استادان و پیشکسوتان علمی، یک ستاد برای ایجاد هماهنگی بین دانشگاه‌ها و مدیران اجرایی استان راه‌اندازی خواهیم کرد که امیدواریم آیین نامه مرتبط با این مساله به سرعت تبیین شود.
محمد هادی ایمانیه ابراز امیدواری کرد که با کمک سازمان مدیریت و برنامه ریزی فارس، آن یک درصدی که از تمام بودجه های استان به جز فصل یک و ۶ به پژوهش اختصاص داده شود هم به عنوان پشتوانه این ستاد به میدان بیاید و این حرکت بتواند کمک کند که فارس به عنوان استان برتر در زمینه مدیریت علمی در تمام عرصه‌ها شناخته شود.
استاندار فارس بر لزوم کاربردی بودن پژوهش‌ها تاکید کرد و گفت: اینکه انتظار داشته باشیم همه پژوهش‌ها کاربردی باشد شاید قدری افراط باشد اما در مقابل اینگونه هم نباید باشد که پژوهش فقط به درد ارتقای فرد پژوهشگر بخورد و اینکه در یک مجله چاپ شود و هیچ مشکلی از مشکلات کشور، استان و شهرمان را حل نکند.
ایمانیه بیان کرد: یک حالت منطقی و تعادل این است که در عین اینکه باید به علم پایه کمک کنیم، باید در کنار آن بتوانیم مشکلات را حل کنیم چرا که این دانش‌ها باید کاربرد داشته باشند و بتوانند کاربرد اجتماعی هم داشته باشند.
استاندار فارس یکی از معضلات موجود در استان را آمار بالای تلفات ناشی از حوادث رانندگی دانست و گفت: این مساله‌ای است که همواره نسبت به آن گلایه داشته‌ایم اما اینکه چه چاره‌ای باید برای آن اندیشید نیاز به یک کار تحقیقاتی دارد.
معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری فارس نیز دوشنبه ۲۲ آذرماه در آیین افتتاح نمایشگاه دستاوردهای پژوهش و فناوری استان فارس گفت: ما در این استان نیاز به دستگاه و مرجعی برای هماهنگی مراجع علمی پژوهشی با حوزه تولید و صنعت داریم.
عبدالعلی کریمی ادامه داد:جامعه پژوهشی و علمی استان از دستگاه‌های اجرایی و مراجع تولید گلایه‌مند هستند که چرا امور پژوهشی را به افراد غیر از استان می‌دهند. این در حالی است که بارها تأکید شده است که فارس در قله است و فارس برای جامعه علمی دنیا حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد و ما می‌توانیم از منابع موجود و سرمایه های عظیم و باررزش علمی در این استان بهره ببریم.
معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری فارس ادامه داد: دولت سیزدهم حمایت همه جانبه از موضوعات پژوهشی و علمی و ارتباط بین جامعه علمی و پژوهشی با دستگاه های اجرایی و صنعتگران و تولیدکنندگان را در اولویت قرار می‌دهد و استاندار فارس نیز اعتقاد بسیاری به رابطه تنگاتنگ صنعت، دانشگاه و تولید دارد.
کریمی گفت:باید پل ارتباطی بین پژوهش و صنعت ایجاد شود اما متأسفانه در این زمینه کوتاهی‌ها و کاستی هایی وجود دارد که امیدواریم در برهه جدید این مشکلات برطرف شود و شاهد درخشش استان فارس در این زمینه باشیم.
وی اضافه کرد: استان فارس در امر پژوهش و تولید در جایگاه مطلوبی قرار دارد و ما تمام تلاش خودمان را برای ایجاد ارتباط بین پژوهش، صنعت و تولید در استان فارس به کار می‌گیریم.
کریمی گفت: فارس استانی تولید محور در حوزه کشاورزی است و در بسیاری از تولیدات کشاورزی در کشور حذف اول را می زند. در واقع بین ۱۰ تا ۱۲ درصد از محصولات کشاورزی کشور در استان فارس تولید می‌شود اما متأسفانه استان فارس با مشکل بسیار مهم کمبود منابع آبی رو به رو است که ما می توانیم از پتانسیل حوزه علمی و پژوهشی برای حل این مشکل استفاده کنیم.قطعا با تحقیق و پژوهش برای حل این مشکل می توانیم کارهای عظیمی انجام دهیم.
وی ادامه داد:در تولیدات صنعتی هم حرف‌های بسیاری برای گفتن داریم و می‌توانیم از امر پژوهش در این زمینه نیز بهره ببریم. به طور کلی باید منابع و اعتبارات مالی بیشتری به امر پژوهش اختصاص داده شود.
