به بهانه روز ملی ادبیات کودک و نوجوان

به نام خدای خیال‌انگیز کودکی
روزگار کودکی یادش به‌خیر
سالی و روزی دیگر در تقویم کشورمان فرا رسید که روز ملی «ادبیات کودک و نوجوان» نام گرفته و هر چند در نام‌گذاری این روز حرف‌ها و حدیث‌هایی هم هست و بعضی نام‌گذاری روز درگذشت مهدی آذر‌یزدی که هر چه قصه خوب بود را برای بچه‌های خوب نوشت شاید کج‌سلیقگی می‌دانند و معتقدند می‌شد روز میلادش را به نام روز ادبیات کودک و نوجوان نام نهاد؛ یا اینکه برای نام‌گذاری این روز با صاحب‌نظران حوزه کودک و نوجوان مشورت و تشریک‌مساعی نشد و یا اینکه شاید بهتر بود نام دیگر بزرگان ادبیات کودک و نوجوان هم به میان می‌آمد و آن‌گاه آذریزدی از میان این نام‌ها با نظر اکثریت انتخاب می شد؛ اما فارغ از این آشوب‌ها، روز ادبیات کودک و نوجوان، فرصت مناسبی است برای آشتی‌ دادن کودکان و نوجوانان و حتی خانواده‌هایشان با کتاب و کتاب‌خوانی که جای خالی آن در زندگی همگیمان در هر سن و سالی محسوس است.
این روز همچنین بهانه‌ای است تا بدانیم کودک و شناخت او از جمله موضوعات مهمی است که اگر چه دیر اما به صورت جدی مورد توجه اندیشمندان تعلیم و تربیت قرار گرفته و دنیای کودک را جدای از سایر امور انسانی به تماشا و بررسی نشسته‌اند و از سر همین توجه است که در دنیا پیش‌تر و در ایران حداقل در سال‌های اخیر، ادبیات کودک به صورت رسمی و دانشگاهی، جایگاه یافته و مورد اقبال قرار گرفته است.
به سبب شناخت از همین دنیای به ظاهر ساده‌ی کودکی است که اندیشمندان و روانشناسان دریافته‌اند که پایه بسیاری از تفکرات، رفتارها، انتخاب‌ها و علاقه‌مندی‌ها در همین دوران کودکی نهاده و محکم می‌شود و آنچه کودک در ایام کودکی می‌آموزد تا سال‌ها و شاید همیشه در خاطرش می‌ماند و بر رفتارش اثر می‌گذارد و همین بس، تا در انتخاب کتب مناسب برای کودک در سنین ابتدایی یادگیری او دقت‌نظر ویژه شود و در روزی که نام ادبیات کودک و نوجوان گرفته، تلاش کرد تا کتاب و کتاب‌خوانی جایش را در بین کودک و نوجوان باز کند؛ با توجه به این نکته مهم که در دنیای بی‌سر و سامان نشر و سودجویی برخی به بهانه چاپ کتاب کودک، هر محتوایی را به خورد کودکانمان ندهند که این مهم، حساسیت و دقت بیشتر خانواده‌ها و اولیای تربیتی را می‌طلبد.
از میان علوم و هنرهای مختلف، ادبیات بی‌تردید نقش موثری را در آفرینش تفکر صحیح، پرورش فکر و اندیشه و رشد منطقی و عاطفی کودک دارد.
از صاحب‌نظری شنیدم که هیچ نوشته‌ای نمی‌تواند ادعا کند که ادبیات کودک است، اگرتوسط کودک نوشته نشده باشد. سوال اینجاست که کودک در سنین قبل از دبستان نمی‌تواند بنویسد یا بگوید پس ادبیات ندارد؟!
بر این باورم که نویسنده باید ارتباط تنگاتنگی با کودک و تصورات او داشته باشد و آن چه را از کودکی خود متصور است ننویسد؛ باید ساعت‌ها پای حرف‌های کودکان بنشیند و با آن‌ها بچه‌گی کند با این باور که ادبیات کودک برای خود هویت جدا دارد.
می‌توان گفت که ادبیات کودک، بدیع‌ترین و شگفت‌ترین شیوه و ابزار آموزشی است که به رشد و پیشرفت خیال، فکر و اندیشه و اندیشه‌ورزی در کودکان کمک می‌کند.
به مدد داستان‌گویی و داستان‌نویسی است که کودک در فرایند یادگیری، دنیای تازه‌ای را کشف و تجربه می‌کند. حال این داستان‌گویی می‌تواند توسط بزرگ‌سال برای کودک باشد و یا خود کودک، محور گفتن و نوشتن قرار بگیرد که خاصه در این حالت است که نقش بزرگ داستان‌ها و هم شعر، در پرورش و ظهور استعدادهای ذاتی کودکان پدیدار خواهد شد. امید است که ادبیات کودک بیشتر از قبل در کشور ما به ظهور برسد تا دنیای پر رمز و راز و خیال‌انگیز کودکان با دنیای ژرف ادبیات پیوندی دیگر‌باره و دیگر‌گونه بخورد و در این میان شاهد کودکانی خلاق باشیم.
اگر کودک را به عنوان یکی از مهم‌ترین افراد در خانواده و بزرگ‌تر از آن در جامعه بپذیریم، به همان میزان تلاش بیشتری خواهیم کرد تا لحظات و زندگی مفیدتری را با نگاهی ویژه‌تر به بازی‌ها، سرگرمی‌ها و ادبیات کودک رقم بزنیم. در این راستا پایه‌گذاری بنیاد نظارت بر اسباب بازی‌ها، همچنین نظارت بر چاپ و انتشار کتب مناسب کودکان و جای دادن آن در کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سراسر کشور، اقدامی شایسته و در خور تحسین است که خانواده‌ها و اولیای تربیتی را بر آن می‌دارد تا در انتخاب سرگرمی‌ها، اسباب بازی‌ها و کتاب‌ها برای فرزندان دلبندشان، دقت‌نظر ویژه‌ای داشته باشند.
آنچه ضروری می‌نماید این است که نباید از دنیای خیال کودک غافل شد و در رده‌بندی نیازها و دنیای کودکان، آن را ته صف در نظر گرفت یا متأسفانه نادیده انگاشت؛ چرا که به‌نظر می‌رسد همین تخیل و پرورش قوه‌ی خیال کودک است که از وی فردی خلاق و توانمند، می‌آفریند و خلاقیت، بی‌شک زمینه‌ساز پیشرفت‌های چشمگیر در بزرگ‌سالی خواهد بود.
اعظم موسوی- فعال حوزه کودک و نوجوان، مدیر روابط عمومی اداره کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و عضو هیئت رئیسه شورای هماهنگی روابط عمومی‌های استان فارس