تغذیه به عنوان یک عامل اصلاح پذیر در تأثیرگذاری بر عملکرد سیستم ایمنی بدن طی چند دهه مورد مطالعه قرار گرفته و تحقیقات در این زمینه به یک موضوع مهم به نام ایمونولوژی تغذیه‌ای تبدیل شده است. سیستم ایمنی، مانند دیگر سیستم های بدن، برای عملکرد صحیح، به مواد مغذی کافی نیاز دارد.
محققان اثبات کرده اند وضعیت تغذیه ای با ایمنی و مقاومت افراد در برابر عفونت کاملا مرتبط است. شواهد نشان می دهد کمبود درشت مغذی ها و ریز مغذی ها باعث اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن می شود. تمام مواد مغذی موجود در رژیم غذایی نقش مهمی در حفظ پاسخ ایمنی بهینه دارند. بنابراین، کمبود یا حتی مصرف زیاد آنها، می تواند عواقب منفی بر وضعیت ایمنی داشته باشد.
این مقاله ضمن معرفی نقش دریافت غذایی موثر بر تقویت سیستم ایمنی بدن، رعایت بهداشت مواد غذایی و روش های مناسب نگهداری، پخت و خرید مواد غذایی در افراد سالم جامعه با هدف پیشگیری از ابتلا به کرونا ویروس ارائه می شود و به موارد زیر می پردازد:
• توصیه های تغذیه ای به منظور تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از ابتلا به بیماری های تنفسی و کرونا
• شرح مواد مغذی موثر بر عملکرد سیستم ایمنی بدن
• غذاهای عملکردی و مواد غذایی ضد التهابی
• مواد غذایی که باید در رژیم غذایی محدود شوند
• مصرف مکمل ها
• نکات بهداشتی در خصوص تهیه، آماده سازی و نگهداری مواد غذایی
شایان ذکر است رعایت اصول تغذیه در کنار رعایت اصول بهداشتی دیگر، شانس ابتلا به بیماری های ویروسی از جمله کرونا را کاهش می دهد.
اصلاح عادات غذایی
مصرف کافی انرژی و پروتئین:
از جمله نکات مهم در رژیم غذایی افراد با هدف پیشگیری از ابتلا و تقویت سیستم ایمنی توجه به دریافت کافی انرژی و پروتئین در برنامه غذایی روزانه است؛ زیرا اضافه دریافت و محدودیت انرژی ناشی از رژیم های غیر اصولی، هر دو اثرات منفی بر پاسخ سیستم ایمنی به عفونت آنفلوآنزا دارند و با افزایش خطر ابتلا و مرگ و میر در برابر عفونت آنفلوآنزا همراه هستند.
به منظور افزایش کیفیت پروتئین های گیاهی، بهتر است مخلوطی از دو نوع پروتئین گیاهی (مخلوط غلات و حبوبات یا غلات و مغزدانه ها یا حبوبات و مغزدانه ها ) استفاده شود. از طرفی باید توجه داشت غذاهای با منشاء حیوانی به ویژه گوشت های قرمز، حاوی اسید آراشیدونیک هستند که مصرف زیاد آنها، باعث افزایش بیشتر التهاب می شود. بنابراین برای تقویت سیستم ایمنی در این شرایط، تامین پروتئین از منابع گیاهی و سفیده تخم مرغ توصیه می شود. افرادی که در حال کاهش وزن با رژیم های غیر اصولی و بدون مشورت با مشاور تغذیه هستند، با تضعیف سیستم ایمنی مواجه خواهند شد.
نوشیدن مایعات کافی در پیشگیری از ابتلا به بیماری موثر است، زیرا مایعات به رقیق شدن ترشحات و دفع سموم کمک می کنند. یکی از شاخص های ساده و کاربردی برای تشخیص دریافت کافی مایعات، ادرار رقیق و شفاف است.
رعایت تنوع و تعادل در برنامه غذایی و استفاده از همه پنج گروه غذایی شامل گروه نان و غلات با تاکید بر غلات و نان های سبوس دار (شامل: برنج قهوه ای، جو و گندم کامل و تسویه نشده)، گروه میوه ها با تاکید بر مصرف انواع مختلف میوه ها، گروه سبزی ها با تاکید بر مصرف انواع آنها با رنگ های متفاوت، گروه پروتئین ها با تاکید بر مصرف تخم مرغ، مرغ، ماهی، حبوبات و مغزها و گروه شیر و لبنیات با تاکید بر مصرف لبنیات کم چرب توصیه می شود.
مصرف منظم صبحانه کامل، در تقویت سیستم ایمنی نقش دارد و توصیه می شود در وعده صبحانه از تخم مرغ، شیرکم چرب، پنیرکم چرب و کم نمک، نان و غلات سبوس دار و سبزی استفاده شود.
روغن های مایع حاوی چربی های اشباع نشده مانند روغن زیتون و روغن کانولا می توانند به عنوان روغن های اصلی مصرفی در تهیه و طبخ غذا پیشنهاد شوند. البته هنگام استفاده از این روغن ها باید به عدم استفاده از دمای خیلی بالا در طبخ غذا توجه شود. مصرف بیش از حد روغن های حاوی اسیدهای چرب امگا ۶ (اسید لینولئیک) مانند سویا، ذرت، کنجد، گلرنگ و روغن آفتابگردان می توانند نشانگرهای التهابی در بدن را افزایش دهند. بسیاری از این روغن ها به طور گسترده در غذاهای فرآوری شده استفاده می شوند؛ بنابراین، بهتر است مصرف این غذاها محدود شود. همچنین لازم است از مصرف روغن های حیوانی که حاوی اسیدهای چرب اشباع بلند زنجیر هستند، به دلیل تاثیر بر شاخص های التهابی، خودداری شود.
مواد غذایی موثر برکاهش فاکتورهای التهابی در بدن:
اگرچه بیشتر غذاهای گیاهی حاوی ترکیباتی با خواص ضد التهابی هستند، اما برخی میوه ها و سبزیجات بارها به عنوان مواد غذایی ضد التهابی ذکر شده اند، از جمله کلم ها به ویژه کلم بروکلی و کلم بنفش، انواع پیاز، انواع توت، انگور، مرکبات، گوجه فرنگی، انار و چغندر پخته و گیاهان و ادویه های ضد التهابی شامل چای سبز و سیاه، زردچوبه، سیر، زنجبیل، شنبلیله، نعناع و دارچین. همچنین مصرف آویشن برای محافظت ریه در مقابل سموم استنشاق شده و هوای آلوده توصیه می شود. با توجه به این که عملکرد دقیق ویروس در سطح سلولی هنوز مشخص نیست، بهتر است استفاده از ترکیبات گیاهی در حد متعادل باشد و از مصرف بیش از حد آنها خودداری شود.
برخی مواد غذایی تقویت کننده سیستم ایمنی:
مواد غذایی تقویت کننده سیستم ایمنی شامل انواع ماست پاستوریزه پروبیوتیک، سیب، هویج، زردک، سیر و اسفناج است. نکته مهم این که بهتر است بیشتر از ۲ تا ۳ حبه سیر در روز مصرف نشود. از سیر برای تسکین سرفه، علائم سرماخوردگی و التهاب بافت مخاطی بینی استفاده می شود اما در صورت مصرف بیش از حد یا به صورت مکمل با دوز بالا، این ترکیب می تواند موجب اختلالات دستگاه گوارش یا واکنش های آلرژیک شود.
برخی از مواد مغذی ممکن است سبب بهینه سازی عملکرد سیستم ایمنی از جمله بهبود عملکرد دفاعی و در نتیجه مقاومت در برابر عفونت و افزایش تاب آوری سیستم ایمنی در مقابله با عوامل خارجی شوند. از جمله این مواد مغذی می توان به امگا-۳، مواد معدنی مانند آهن، روی، سلنیم، منیزیم و ویتامین هایی نظیر E، A، C، B6، اسید فولیک، B12 و برخی اسیدهای آمینه و غذاهای عملکردی از جمله ترکیبات غذایی حاوی پره بیوتیک ها و پروبیوتیک ها، فیبر تخمیری و فلاونوئیدها اشاره کرد.
برخی مواد غذایی که باعث تضعیف سیستم ایمنی شده و باید در رژیم غذایی محدود شوند:
فست فودها و گوشت های فرآوری شده (به دلیل اسیدهای چرب ترانس و اشباع زیاد)، غذاهای حاوی کربوهیدرات ساده، نوشابه ها و نوشیدنی های شیرین شده با شکر و قند ساده و همچنین محصولاتی مانند چیپس، پفک ، لواشک های صنعتی (به دلیل ارزش تغذیه ای پایین و داشتن نگهدارنده).
همچنین از مصرف غذاهای سرخ شده اجتناب شود. از مصرف غذا در بیرون از منزل پرهیز شود. غذاهای بیرون از منزل ممکن است با رعایت نکات بهداشتی دقیق تهیه نشده و نمک و چربی اشباع و ترانس بالایی داشته باشند که سبب تضعیف سیستم ایمنی خواهد شد.
نکات بهداشتی در تهیه، آماده سازی و نگهداری مواد غذایی به منظور پیشگیری از بروز آلودگی:
تجارب ناشی از شیوع کروناویروس های قبلی، مانند سندرم شدید حاد تنفسی (سارس) و سندروم تنفسی خاورمیانه (مرس) نشان می دهد انتقال از طریق مصرف مواد غذایی رخ نداده و تاکنون گزارشی از انتقال ویروس از طریق مواد غذایی گزارش نشده است. با این حال، نگرانی هایی در مورد پتانسیل این ویروس ها برای باقی ماندن در غذاهای خام با منشاء حیوانات ابراز شده است.
حساسیت ویروس به دما: به طور کلی، با توجه به مطالعات قبلی که نشان می دهند کرونا ویروس ها حتی تا چند ماه در دمای منفی ۲۰ درجه سانتی گراد بقا دارند، می توان گفت این نوع ویروس ها در حالت منجمد بسیار پایدارند. کرونا ویروس ها مستعد تخریب در دمای معمولی پخت و پز (۷۰ درجه سانتی گراد) هستند. بنابراین به عنوان یک قاعده کلی، باید از مصرف محصولات حیوانی خام یا نیمه پخته پرهیز شود. همچنین برای جلوگیری از آلودگی متقابل غذاهای پخته با گوشت خام، شیر خام یا امعا و احشا حیوانی خام، این مواد باید با احتیاط و کاملا تفکیک شده در یخچال قرار داده شود.
نکته مهم: افرادی که فاکتورهای خطر قلبی عروقی یا بیماری زمینه ای (مانند دیابت، پر فشاری خون، بیماری های قلبی عروقی، بیماری های تنفسی، سرطان و بیماری های خود ایمنی) دارند و افرادی که به هر دلیل داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند انواع کورتون (گلوکوکورتیکوئیدها) استفاده می کنند، نیازمند مشاوره تغذیه فردی هستند و لازم است دقت بیشتری در رعایت توصیه های تغذیه ای داشته باشند.
