مرتضی ضرابی امروز، ۵ آبان ماه، در نشست خبری که به مناسبت تشریح دستاوردهای بانک خون بند ناف رویان در دانشکده پزشکی شیراز برگزار شد، از مرحوم سعید کاظمی آشتیانی بنیانگذار پژوهشگاه رویان و تحقیقات سلول‌های بنیادی یاد کرد و گفت: در دهه ۸۰ بحث سلول‌های بنیادین مطرح شد.
وی از رویداد بسیار مهمی که امسال در کشور اتفاق خواهد افتاد، خبر داد و افزود: امسال پالایشگاه محصولات زایمانی راه‌اندازی خواهد شد. این پالایشگاه از خون بند ناف، عروق و سلول‌های بند ناف، مایع آمینوتیک که در اطراف جنین قرار دارد، پرده آمینوتیک یا پرده جنینی و جفت استفاده می‌کند. بعد از تولد نوزاد این ۵ جز از رحم خارج شده و دورریختنی هستند، اما از این ضمائم می‌توان ۲۰ محصول تولید کرد.
مدیرعامل شرکت فناوری بنیادهای رویان با بیان اینکه پالایشگاه زایمان تا قبل از پایان سال جاری راه‌اندازی خواهد شد، اظهار کرد: ضمایم زایمانی مشکل زیست محیطی دارند بنابراین هر اندازه که تلاش شود از این ضمائم استفاده شود به همان نسبت خطرات زیست محیطی کاهش پیدا می‌کند. به جز خون بند ناف که تقاضای والدین برای ذخیره سازی وجود دارد بقیه ضمائم دور ریختنی هستند اما قطعاً برای استفاده از آن‌ها رضایت خانواده‌ها لازم است.
ضرابی از تولید اولین محصول این پالایشگاه خبر داد و گفت: به عنوان مثال پرده آمنیون را می‌توان به عنوان زخم‌پوش برای سوختگی استفاده کرد و این محصول وارد بازار شده و زمینه صادراتی خوبی دارد.
وی در ادامه سخنان خود تعریفی ساده از سلول‌های بنیادی ارائه داد و گفت: سلول بنیادی سلول‌هایی هستند که ۲ ویژگی قدرت تکثیر و قدرت نوزایی را به صورت همزمان دارند و می‌تواند از سلول‌های دیگر تمایز پیدا کند، بنابراین هر سلولی را نمی‌توان سلول بنیادی دانست.
ضرابی افزود: سلول‌های بنیادی خون‌ساز و سلول‌های بنیادی غیر خون‌ساز را به عنوان ۲ نوع سلول بنیادی اصلی می‌شناسیم. سلول بنیادی خون‌ساز سلول‌های خونی را تولید می‌کنند و سلول‌های بنیادی غیر خون‌ساز سازنده سایر بافت‌های بدن هستند. خون محیطی، مغز استخوان و خون بند ناف منابع سلول‌های بنیادی خون‌ساز هستند.
وی ادامه داد: برای برخی بیماری‌ها معمولاً نمونه مغز استخوان را از نزدیکانی مانند برادر و خواهر و فردی که از نظر ژنتیکی با بیمار تطبیق پیدا می‌کند، می‌گیرند و به بیمار پیوند می‌زنند. بنابراین یکی از منابع سلول‌های بنیادی خون‌ساز مغز استخوان است، اما امروزه خون بند ناف می‌تواند جایگزین مغز استخوان شود، چون خون بند ناف مملو از سلول‌های بنیادی خون‌ساز است که می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. سلول‌های بنیادی غیر خون‌ساز را می‌توان از قسمت‌های مختلف مانند بافت بند ناف، پالپ دندان و بافت چربی گرفت.
مدیرعامل شرکت فناوری بن یاخته‌های رویان بیان کرد: سلول‌های بنیادی خون‌ساز در بیماری‌هایی مانند سرطان‌های خون، تلاسمی، نقض سیستم ایمنی و کم خونی مادرزادی که منشأ خونی دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد و سلول‌های بنیادی غیر خون‌ساز در بیماری‌های غیرخونی مانند فلج مغزی، اوتیسم، آرتروز و بیماری‌های قلبی و غیره استفاده می‌شود.
وی با طرح این سوال که چرا خون بند ناف اهمیت پیدا کرده است، گفت: چون خون بند ناف را بلافاصله بعد از تولد می‌توان جمع‌آوری کرد و حجم آن ۷۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتر می‌تواند باشد. این نمونه در تانک‌هایی که دارای نیتروژن مایع است به مدت حدود ۲۵ سال نگهداری می‌شود.
ضرابی با بیان اینکه در حال حاضر ۲ مدل بانک خون وجود دارد، اظهار کرد: بانک خون خصوصی یا خانوادگی و بانک خون عمومی، ۲ نمونه بانک‌خون است. خانواده‌هایی که در آستانه تولد فرزند هستند نمونه خون بند ناف را برای خود ذخیره‌سازی می‌کند قرارداد بسته شده و هزینه‌ای را پرداخت می‌کند و نمونه خون‌ها را برای خودشان در بانک خون خصوصی یا خانوادگی ذخیره می‌کنند. تاکنون حدود ۲۲۰ هزار نمونه خون در این مرکز نگهداری شده است که بزرگترین ظرفیت سلولی است که در سطح خاورمیانه وجود دارد.
وی ادامه داد: در بانک خون عمومی نمونه‌هایی نگهداری می‌شود که اهدا شده است به این صورت که خانواده‌ها نمونه‌های خون بند ناف را اهدا می‌کنند و دیگر مالکیتی روی آن ندارند. در بانک خون ایران حتی نمونه‌های خون بند ناف از کشورهای خارجی نیز ذخیره شده است.
ضرابی با اشاره به اینکه در کلیه استان‌ها دفاتر نمایندگی داریم، گفت: فارس به عنوان یکی از دفاتر بانک خون بند ناف رویان فعال است و تاکنون بیش از ۲۰ هزار نمونه جمع آوری کرده است. قطعاً ظرفیتی که در این استان برای جمع آوری و ذخیره‌سازی وجود دارد بسیار بیشتر است همچنین در شهرستان‌های فسا، لامرد و لار دفترهای نمایندگی بانک خون بند ناف دایر شده است.
وی تعداد بیمارانی که برای آنان از سلول‌های بنیادی خون بند ناف استفاده شده است را برشمرد و گفت: تعداد پیوند شده‌ها در انواع سرطان خون ۱۴ بیمار، انمی اپلاستیک ۵ بیمار، انمی فانکونی ۲ بیمار، نقص ایمنی ۵ بیمار، فلج مغزی ۵۰ بیمار و ۳ بیمار اوتیسم از خدمت خون بند ناف استفاده کرده‌اند. البته اثربخشی این سلول‌ها در بیماری فلج مغزی و اتیسم در حال بررسی است. در بیماری اتیسم وارد فاز ۲ شدیم و این اثربخشی در فلج مغزی به فاز ۳ رسیده است، بنابراین می‌توان امید داشت که سلول درمانی بتواند در بیماری‌های مختلف کمک کند.
ضرابی بیان کرد: هدف از این خدمت ترمیم، تعویض یا بازسازی بافت‌هایی است که بر اثر بیماری، آسیب‌دیدگی یا پیری طبیعی آسیب دیده‌اند و با کنار هم قرار گرفتن ترکیبی از تخصص‌های مختلف امکان استفاده از سلول‌های بنیادی در بیماری‌های مختلف فراهم می‌شود.
ضرابی با اشاره به اینکه ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی از پالپ دندان نیز امکان‌پذیر است، بیان کرد: تلاش می‌شود تا یک ماه آینده از این خدمت رونمایی شود.
وی در پاسخ به اینکه آیا برنامه‌ریزی برای ذخیره‌سازی بانک خون در استان‌ها وجود دارد، گفت: با توجه به زیرساخت‌هایی که برای نگهداری بلند مدت خون بند ناف نیاز است غالب کشورها سیاست ذخیره‌سازی متمرکز دارند. فعلاً سیاست بر این است که این ذخیره‌سازی به صورت متمرکز در استان تهران انجام شود اما پیشنهاداتی در این زمینه داده شده است که برخی استان‌های پرظرفیت به شکل استان معین قرار بگیرند و استان‌های همجوار را پوشش دهد و فارس این ظرفیت را دارد که به عنوان یک استان معین در جنوب کشور نمونه‌ها را نگهداری کند.
ضرابی با بیان اینکه بیشترین نمونه ذخیره‌سازی خون بند ناف در ۵ استان فارس، خراسان رضوی، خوزستان، اصفهان و مازندران بوده است، گفت: این نمونه‌های خون بند ناف می‌تواند علاوه بر کودکی که خون او ذخیره شده است در دیگر افرادی که تطابق خونی دارند هم استفاده شود اما تطابق ژنتیکی در استفاده از نمونه‌ها بسیار مهم است. این نمونه خون می‌تواند در دمای منفی ۱۹۶ درجه به صورت نامحدود ذخیره شود اما استانداردها می‌گوید قطعاً تا ۲۵ سال می‌توان از این فرآورده استفاده کرد و بسته به اینکه چه تعداد سلول ذخیره شده است در یک تا ۳ نوبت می‌توان از خون ذخیره شده استفاده کرد.
مدیرعامل شرکت فراوری بن یاخته‌های رویان با بیان اینکه در اواخر آبان ماه از خدمت ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی از پالپ دندان رونمایی می‌شوند، گفت: در همه استان‌ها شرایط جمع‌آوری را امکان‌پذیر خواهیم کرد. دندان‌های شیری در افراد بالغ یا کسانی که ارتودنسی انجام می‌دهند و مجبور به کشیدن دندان هستند یا افرادی که دندان عقل رشد نابجا داشته و ناچار به کشیدن دندان هستند، شرایط بسیار بهتری برای نگهداری دندان دارند چون حجم سلول بنیادی که در دندان یک فرد بالغ است بسیار بیشتر از چیزی است که در یک دندان شیری وجود دارد اما مزیت دندان شیری این است که سلول‌های بنیادی ابتدایی‌تر هستند و قدرت تکثیر بیشتری دارد.
ضرابی ادامه داد: نکته‌ای که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که دندان‌ها باید توسط پزشک کشیده شود و باید شرایط لازم برای نگهداری وجود داشته باشد و ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت به آزمایشگاه برسد تا کار جداسازی سلول انجام بگیرد. این موضوع فرایند پیچیده‌ای نیست اما مهم است که این روند به درستی انجام شود.
وی با تأکید بر اینکه برای استفاده از سلول‌های بنیادی، دندان نباید پوسیدگی داشته باشد و به بزاق دهان آغشته شود، گفت: دندان شیری لق شده باید توسط پزشک کشیده شود و دندانی که در خانه افتاده است قابل استفاده نیست.
انتهای پیام
