نوجوانی به خودی خود معمولاً دوره پرچالشی برای والدین و فرزندان است؛ چرا که کودکان دیروز درحال تلاش برای رفتارکردن همانند یک بزرگسال هستند و در این راه با خطاهای متعددی روبرو می شوند . در این میان دروغگویی نوجوان می تواند دشواری اوضاع را دو چندان کرده و پدر و مادرها را دچار احساس سردرگمی و ناتوانی کند .
بسیاری از والدین حس می کنند فرزندشان در دوران نوجوانی به دروغگویان قهاری تبدیل شده اند . اما حقیقت این است که نوجوانان دروغگو تر نشده اند، بلکه هوشمندانه تر دروغ می گویند . نوجوانان هم درست مثل بزرگسالان گاهی حقیقت را کتمان می کنند و یا به داستان سرایی های غیر واقعی روی می آورند . دلایل آنها هم درست مثل سایر مردم می تواند اجتناب از تنبیه،حفظ حریم شخصی،خوب جلوه دادن خود، وفاداری به دوستان یاحتی خیال بافی باشد .
معمولا بسیاری از نوجوانان به جای دروغ های صریح، به سانسور قسمتهایی از حقیقت می پردازند و یا بخشی از اطلاعات لازم را تحریف می کنند یا تغییر می دهند . از آنجایی که به مقتضی سن، نوجوانان حریم شخصی خود را درک می کنند و سعی در حفظ حریم خلوت خود دارند،بیشتر از گذشته به کنجکاوی های والدین یا بزرگسالان، حساس می شوند و برای رد گم کردن و فریب دادن دیگران به دروغگویی یا تحریف واقعیت روی می آورند . تا زمانی که این دروغگویی های جزئی و منحصر به حفظ حریم شخصی باشد، چندان جای نگرانی نیست و والدین می توانند با اتخاذ تدابیر آگاهانه و رویکرد محبت آمیز به مرور این وضعیت را برطرف کنند . اما گاه ممکن است دروغگویی نوجوانان از حد مقتضی فراتر رود و تبدیل به رویه ای ثابت در شخصیت و رفتار آنها شود، اینجاست که اکثر والدین و مربیان نگرانی موجه ای پیدا می کنند، اینجاست که دروغگویی نشانه ای از بروز مشکلات جدی دیگری می باشد . برای مثال درگیر شدن در روابط دوستی ناسالم، آزار دیدن مداوم، خشم و ناکامی و یا حسادت شدید نسبت به سایر همسالان، خود را به صورت دروغگویی های افراطی نشان می دهد که زنگ خطری است از بروز سایر مشکلات در زندگی و روابط نوجوانان .
نوجوانی، مرحله ای از رشد است که میل به خودکفایی، استقلال شخصیت و جدایی از والدین را تقویت می کند . نوجوانان به طور معمول علاقمند هستند بیشتر وقت خود را با همسالان خود بگذرانند و کمتر در روابط خانوادگی به مانند گذشته درگیر می شوند.
آنها دوست دارند با تاکید بر زندگی خصوصی خود حریم شخصی خود را برای دیگران به خصوص والدین باز تعریف کنند و با حفظ رازهای خود و دوستانشان، حلقه دوستی و تعقل جمعی را مستحکم تر کنند . اگر والدین متوجه این تغییرات در منش و سلوک فرزندان شان باشند و کمتر در جزییات امور مربوط به آنها دخالت کنند، امید است که این مرحله با سربلندی و آرامش طی شود اما اگر چنانچه والدین قصد پذیرش اقتضائات سنی نوجوانان را نداشته و به مقابله با رفتارهای خاص آنها مبادرت ورزند، احتمال تقابل و کشمکش با فرزندان را افزایش می دهند .
علیرغم اینکه والدین آگاه می دانند که دروغگویی یکی از مقتضات سنی نوجوانان است در برابر آن باید، قاطع و هوشیار باشند ؛ نوجوانان باید بیاموزند که پیامدهای دروغ گفتن بسیار بیشتر از اصل عمل بدی است که قصد پنهان کردنش را دارند . برای مثال اگر نوجوانی نمره بد خود را پنهان می کند و در مورد کارنامه اش دروغ می گوید باید این پیام قاطع را از والدین دریافت کند که ناراحتی و پیامد دروغ گفتن در این مورد بسیار منفی تر از نمره کم در یک درس است .
با دروغ گویی نوجوانان چه کنیم؟
- چند دقیقه به خود فرصت دهید تا دوباره آرامش خود را باز یابید و همزمان به این فکر کنید که دوست دارید فرزندتان در این موقعیت چه بیاموزد . برای مثال اگر نوجوانتان برای جلب توجه دروغ گفته است، به او توضیح دهید که با دروغگویی، توجه را از دست خواهد داد . یا اگر فرزندتان مشغول دروغ گفتن به دوستانش است، به او بگویید که نگران زمانی هستید که دروغ های او بر ملا شود و دوستانش در مورد او قضاوت بد و منفی پیدا کنند . او را کمک کنید پیامدهای منفی دروغگویی را درک کند .
- به نوجوانان کمک کنید غلط بودن دروغگویی را درک کند . اینکه بفهمد چرا نباید دروغ بگوید به او کمک می کند که در مواقع دشوار، تصمیم درست را بگیرد . حس همدلی او را بر انگیزید با پرسیدن اینکه «فکر می کنید از اینکه فهمیدم دروغ گفته ای، چه احساسی پیدا کردم؟»یا «اگر کسی به تو دروغ بگوید چه احساسی پیدا میکنی؟»یا «این دروغ تو چطور به دیگران آسیب میزند؟»
- بحث و گفتگو در مورد مفهوم صداقت و درستکاری باید همواره در تمام مراحل رشد نوجوان حضور داشته باشد . نوجوانان باید همواره درگیر بحث و فکرکردن به مفاهیم اخلاقی باشند و آن را درونی کنند . به او بگویید«وقتی تو دروغ میگویی، من دیگر نمی توانم به تو اعتماد کنم و من وظیفه دارم از امنیت تو محافظت کنم و تا زمانی که تو با من صادق نباشی و من اطلاعات درستی از وضعیت تو نداشته باشم، نمی توانم مراقب تو باشم . پس اگر صادق باشی، به تو اعتماد می کنم و اگر دروغ بگویی، من ناچار می شوم از موقعیتی که فکر می کنم برای تو مضر است، تو را منع می کنم در نتیجه ممکن است آزادی عملت محدود شود. »
- حدود و قوانین رفتاری واضح و روشنی برای نوجوان خود وضع کنید اما مراقب باشید که این قوانین، منطقی و منصفانه باشد . به او این حس را بدهید که با پیروی از قوانین صداقت و درستکاری، اعتماد بیشتری به او می کنید و آزادی عمل بیشتری برای او قائل می شوید و با تخطی از این قوانین، با محدودیت و مجازاتهای از پیش تعیین شده ای روبرو خواهد شد .
- مراقب باشید اصل برائت را در مورد فرزندتان به رسمیت بشناسید نباید برای هر موضوع کوچکی او را بازخواست کنید، حرفهای او را بپذیرید مگر اینکه دلایل محکمی برای شک کردن به صحبتهای او داشته باشید؛ تا زمانی که تغییر عمده ای در رفتار، عملکرد تحصیلی یا روابط او با دیگران رخ نداده باشد که ایجاد نگرانی از خطرات احتمالی را به وجود آورده باشد،به او اطمینان کنید .
- موضوعاتی را که اغلب نوجوانان در موردش دروغ می گویند بشناسید و از قبل برای روبرو شدن با چنین شرایطی آماده شوید، معمولا نوجوانان بیشتر در مورد نمره ها و عملکرد تحصیلی خود، روابط با دوستان، روابط با جنس مخالف و یا درگیر شدن دربرخی رفتارهای نامناسب و ناسالم مثل سیگارکشیدن و … دروغ می گویند . نه تنها شما به عنوان والدین باید این مسائل را بشناسید بلکه در مورد روبرو شدن با موقعیتهای دشوار به نوجوانانتان آموزش دهید تا در شرایط حساس بهترین تصمیم را بگیرید .
- هزینه راستگویی را به حداقل برسانید به این معنا که اجازه بدهید نوجوانان در مورد هر موضوعی هر قدر سخت و هر قدر شرم آور یا ناراحت کننده صحبت کند بدون اینکه از عکس العمل شما بترسد . اگر فضای توام با همدلی و درک متقابل را برای نوجوان فراهم کنید او را تشویق می کنید به جای کتمان حقیقت و دروغگویی، با شما در مورد حل مسائلش به مشورت بنشیند و دست کم شما را از وضعیت خود مطلع کند .
منبع :
فلسفی،محمدتقی،گفتارفلسفی جوان،چاپاول،انتشارات هیئت نشر معارف اسلامی.
منصور،محمود،ساخت و پدیدآیی شخصیت،چاپ سوم،دانشگاه تهران .
تهیه و تنظیم: “زهرا سادات یاراحمدی”- مشاور و مددکار اجتماعی شهرستان فسا، استان فارس
